MUZIEK EXPRES

juli ’80/July 1980

Het vr uwen-leger rukt op!
Op de concertpodia en op de hitparades wankelt de mannentroon. Een heel leger vrouwen lijkt de rock-bizz te gaan veroveren. Namen? Debbie Harry, Kate Bush, Sue Saad, Chrissie Hynde, Martha Davis, Ellen Foley, Inga Rumpf, Nina Hagen, Pat Benatar, Annie Golden, Rachel Sweet, Lene Lovich. Het zijn er maar een paar van de vele tientallen die zich bedienen van een meedogenloos wapen: de rock ‘n’roll. In deze ME- Extra aandacht voor een nieuw verschijnsel: de opkomst van de vrouwen-rock…
Het is eigenlijk nooit anders geweest. Sinds het bestaan van de rock ‘n’ roll is deze het domein geweest van mannen mannen en nog eens mannen. En als er dan eens een vrouw bij een platenmaatschappij werkte, was ze voornamelijk in dienst genomen om als lokkertje te fungeren. Ze moest bijvoorbeeld platen slijten aan mannen. Letterlijk dus haar zaakjes aan de man brengen. Natuurlijk, op het grillige pad der artiesten waren ze er wel, de dames, maar veel verder dan zangeressen-met-lekkere-smoeltjes kwamen ze niet. Bovendien lieten ze zich als gewillige prikkelpopjes exploiteren en werden ze niet of nauwelijks in hun waarde gelaten. Een welhaast middeleeuwse situatie. Het waren de mannen die het voor het zeggen hadden. Mannen zochten de vrouwelijke artiesten uit, mannen schreven de composities mannen bespeelden de instrumenten. Nee toen ging een lekker smoeltje erin als koek en nu is dat in vele gevallen nog steeds de belangrijkste verkoop-politiek van diverse platenmaatschappijen waar het hun vrouwelijke artiesten betreft. Ook in Nederland mogen groepjes als Luv Babe. Dolly Dots en bijvoorbeeld Maywood zich verheugen op een enthousiaste meute liefhebbers. Maar of het nou de muziek is die het zo goed doet? Wie zal het zeggen? Desondanks gebeurt er de laatste tijd iets waaruit blijkt dat er ook vrouwen zijn die zelf het heft in handen durven nemen. Nee, we vergeten ze niet. Vrouwen als Janis Joplin. Grace Slick, Nico, Christine MacVie, Stevie Nicks en Patti Smith waren in de jaren zestig en zeventig al een heel eind op de goede weg maar de ontwikkelingen van de laatste tijd zijn ongekend. Bijna massaal rukt een heel leger vrouwen op. Een leger dat niet zozeer uit leuke smoeltjes of gewoon lekkere wijven bestaat maar een leger dat voor alles de rock ‘n’ roll als artistiek wapen hanteert. Een wapen dat in de roos lijkt te gaan schieten…

‘Ik kleed me niet jongensachtig, maar de jongens hebben toevallig ook een broek aan’

Je kan niet stellen dat de vrouwenemancipatie doorgedrongen is tot in alle hoeken en gaten van de wereld. Zeker niet. Maar de vrouw staat er vandaag-de-dag gelikkig heel wat beter voor dan ten tijde van bijvoorbeeld de eeuwwisseling. Er is in ieder geval de afgelopen tachtig jaar iets bereikt. Des te verwonderlijker is het dat in de muziekwereld – toch geen ouderwetse instelling zou je kunnen zeggen – die emancipatie maar nauwelijks is doorgedrongen. We zeggen doorgedrongen want nu gebeuren er ook in de muziek-bizz dingen waarbij vrouwen meer en meer de hoofdrol spelen. Er zijn al vrouwelijke roadies vrouwelijke managers vrouwelijke sound-engineers, vrouwelijke producers. En wat de artiestes betreft: vrouwen zingen niet alleen meer, maar componeren, leiden een band en noem maar op. Het is geen makkelijke zaak geweest om door te dringen in het van mannen vergeven rock-we-reldje. Maar heel veel vrouwen is het wel gelukt. Annie Golden bijvoorbeeld, zangeres en front-vrouw van de Newyorkse formatie de Shirts, zegt hierover: “Ik kan niet zeggen dat ik een of andere revolutie wilde ontketenen of zo. Er was maar een ding wat ik echt wilde: in een band zitten. Ik ben niet het meisje op de voorgrond dat door het feit dat ze een meisje is wel eens wat meer zieltjes zou kunnen winnen. De Shirts en dat is wel gebleken is veel meer een eenheid dan bijvoorbeeld Blondie. Als mensen de naam Blondie horen denken ze aan Debbie Harry en niet aan de band Blondie. Dat zal bij ons dus niet zo snel gebeuren. Misschien heeft het met Debbies uiterlijk te maken waar men op “kickt”. Ze maken in deze bizz nou eenmaal snel gebruik van het feit dat je een vrouw bent en daarom is het best moeilijk om je op je eigen voorwaarden te handhaven in dit wereldje. Ik kleed me niet jongensachtig, maar de jongens hebben toevallig ook een broek aan. Ik geloof wel degelijk in vrouwelijkheid maar niet in vrouwelijkheid zoals de man die ziet…” Annie Golden wilde geen revolutie, maar gewoon in een band zitten. Debbie Harry ook. En hoe Debbie ook praatte als Brugman om de wereld duidelijk te maken dat niet zij Blondie heette, maar de band waarin ze zat, ze bleef een roepende in de woestijn. Overigens zoekt dame Harry de schuld zeer sportief voornamelijk bij zichzelf. Dit is haar verklaring: “Ik zie er niet onappetijtelijk uit, dat is een. Ten tweede hebben we daar in het begin van onze carriere handig gebruik van gemaakt. Desondanks geloof ik dat vooral de laatste tijd de mensen wel duidelijk is geworden dat ik niet alleen maar aardig ben om te zien. Wie koopt er alleen om die reden nog maar elpees? Ik denk dat men nu toch wel zo’n beetje door moet hebben dat ik heel wat meer in huis heb. Ik componeer zelf veel van ons song-materiaal en heb ook nog een behoorlijke inbreng binnen de band. Overigens blijft dat voor mij het belangrijkste. Hoe ik functioneer binnen de band Blondie. Behalve Chris interesseert niemand van de band zich voor mijn buitenkant. Als ze mijn composities niet goed hadden gevonden, waren die nummers nooit opgenomen.”

‘De meeste vrouwen lopen erbij zoals de mannen dat willen’

Iemand als Lene Lovich vindt dat haar vrouwzijn nauwelijke aan haar succes heeft bijgedragen. Haar mening: “Het gaat er tegenwoordig om wat je als artieste presteert. Je moet je als zodanig bewijzen. Die rare kleding – want dat vindt men van mijn textiel – heeft er niets mee te maken. Misschien is die kleding wel een punt in mijn nadeel. Veel mannen schrikken ervan. Het zal me worst zijn. Ik draag ze graag en ga mezelf niet anders kleden omdat de maatstaven daarvoor anders zijn. En denk helemaal niet dat mijn image een manier is om me in de rockbizz te kunnen handhaven. Da’s flauwekul. Dat zou betekenen dat ik in deze kleding niet zingend maar bijvoorbeeld rochelend al beroemd kan worden. Nee, in eerste instantie blijven het toch echt je werk, je songs, je persoonlijkheid die je wel of niet overeind houden…” Zo denkt collega en vriendin Nina Hagen er ook over. Het stempel “rock-shock-lady”, zo vindt ze, is door mannen bedacht. En haar waanzinnige manier van kleden is het tegendeel van publiciteitsstunt of aandachttrekkerij. Nina: “Ik doe gewoon waar ik zin in heb en ken maar heel weinig vrouwen die dat ook doen. De meeste vrouwen lopen erbij zoals de mannen dat willen. Ik loop erbij zoals ik dat zelf wil. Shockeren? Ach, mijn platen verkopen niet op mijn uiterlijk maar om mijn stem en wat ik daarmee te zeggen heb. Ik ben met name blij dat een heleboel vrouwen zich kunnen terugvoelen in wat ik zeg, denk en voel. Ik wil voornamelijk hun ten voorbeeld zijn. Ja, ook door me te kleden zoals ik dat wil. Vrouwen moeten zich niet meer laten onderwerpen. We leven verdomme in 1980. Kom dames, onder dat mannenjuk vandaan…!” Nina Hagen kleedt zich bij wijze van spreken “schilderachtig” om te tonen dat ze zich bevrijd voelt. Haar vriendinnen van de Engelse Slits hebben weer een heel andere manier gevonden om zich te presenteren. Ariane Up en consorten hullen zich in kledij die de onderdrukte vrouw van dertig jaar geleden droeg. Zo maken ze indirect de conventionele man-van-nu belachelijk is hun mening. Ook een manier. Overigens doen ze het niet allemaal. Niet alle vrouwen proberen een of andere “revolutie” te prediken door er ook hun uiterlijk bij te betrekken. Patti Smith, Ellen Foley, Judie Tzuke, Rachel Sweet, Kate Bush en Pat Benatar bijvoorbeeld. Ze zijn allemaal in eerste instantie bekend geworden op grond van hun artistieke prestaties en niet door een of ander image…

‘Een vrouw doet zoiets niet en dan valt het juist op’

“Het belangrijkste is dat ik een van hen ben.” Zo verwoordde Annie Golden haar lidmaatschap van de Shirts. Of het grote publiek Annie inderdaad ziet als medebandlid is nog maar de vraag.
In jeder geval wordt Annies uitspraak ook in dank afgenomen door een hele rist andere dames. Dames die niet zoals een Kate Bush en een Ellen Foley solo-artiesten zijn, maar evenals Annie Golden deel uitmaken van een band. Dames zoals daar zijn: Sue Saad (van Sue Saad and The Next), Martha Davis (van de Motels), Chrissie Hynde (van de Pretenders), Siouxie Sioux (van Siouxie and the Banshees), Pauline Black (van de Selecter), Nancy en Ann Wilson (van Heart). Het zijn zo’n beetje de bekendsten en ze hebben een ding gemeen: ze willen niet uit hun band gelicht worden zoals dat bijvoorbeeld met iemand als Debbie Harry van Blondie is gebeurd. Pauline Black van de Selecter doet bijvoorbeeld liever geen interviews in haar eentje, maar altijd met een mannelijk mede-bandlid. De zusjes Wilson doen het weer anders maar het komt eigenlijk op hetzelfde neer. In haast elk gesprek met de pers wordt gewezen op de verdiensten van de “andere bandleden”. Chrissie Hynde van de Pretenders ging nog een stapje verder. Ze dreigde volgens eigen zeggen het slachtoffer te worden van een teveel aan belangstelling. Om die reden doet Chrissie in Engeland al helemaal geen interviews meer met de pers aldaar. Ze is het beu om als “pitspoes” te worden gezien. Chrissie: “Een vrouw die zingt, componeert en gitaar speelt wordt nog steeds gezien als iets bijzonders. Een niet alledaags feit. Om die reden ben je opvallend. En niet omdat ik in eerste instantie een goed muzikant zou zijn. Ik vergelijk mezelf wel eens met een lilliputter die goed gitaar speelt. Die valt op omdat-ie een lilliputter is die goed gitaar speelt en niet omdatie een goede gitarist is. Begrijp je? Een vrouw dat is iemand die zoiets eigenlijk niet doet en dan valt het juist op. En een vrouw die een band leidt ja, daar deugt natuurlijk helemaal niets van. Zo iemand kan je toch geen vrouw noemen?” Zo iemand is ook Martha Davis, onbetwist de “baas” van de Californische band de Motels. Martha componeert zelf al het songmateriaal voor de groep. De vrouw als Kenau? “Welnee,” zegt Martha, “gewoon een kwestie van goed materiaal.”

‘In de platenbizz doet de vrouw nog steeds voor spek en bonen mee’

Het lijkt erop alsof ook wij de vrouwelijke artiest als een soort kermisattractie zien. Het tegendeel is waar, maar de buitenwacht denkt er heel anders over. Wat keek men vreemd op van ene Suzie Quatro die ineens als een “idioot op het toneel stond te bassen”. En wat te denken van bijvoorbeeld de reacties op de Runaways, een van de eerste damesrockgroepen. Het was toen een ware sensatie. Ex-Runaway Joan Jett over dat eerste begin: “In principe dacht de platenmaatschappij met ons identieke resultaten te bereiken als met de tientallen andere dames die ons voor waren gegaan. Wij hoorden gewoon bij de moderne tijd. Het was niets bijzonders. Alleen de aanpak was anders. Verder zijn we net zo belazerd als al die andere wijven van vroeger. Daarop is het dan ook stuk gelopen met de Runaways…” Aldus Joan Jett, die er niets meer voor voelt in een vrouwenband te spelen tenzij haar bandleden ook professioneel genoeg zijn. Goed, de Runaways bestaan dan wel niet meer, maar “all-girl” groepen zijn er nog steeds. De man die toen de Runaways “bedacht” (Kim Fowley) heeft al weer een nieuwe vrouwenploeg klaarstaan. Ze heten de Orchids en in hun gelederen huist ook Laurie McAllister, ooit lid van diezelfde Runaways. De Orchids moeten zich eigenlijk nog helemaal bewijzen. Daar zijn de Engelse Slits al een hele tijd mee bezig. Het gaat dit trio wel voor de wind maar verder dan Madurodamachtige zaaltjes zullen ze wel nooit komen.
Maar behalve de “front-vrouwen” en “dames-groepen” zijn er ook gewoon muzikantes die als enig vrouwelijk lid in een mannenband zitten. Waarschijnlijk een van de minst geaccepteerde “verschijnselen” in de hedendaagse rockmuziek. De bekendste heet Tina Weymouth, in het dagelijks leven bassista bij de New-yorkse formatie de Talking Heads. Hoewel we beslist niet vergeten dat ook de dames Nicks en McVie (Fleetwood Mac) en bijvoorbeeld de zusjes Wilson (Heart) ook al uitstekend met verschillende instrumenten overweg kunnen, zorgde met name de punk-golf en new-wave beweging voor een acceptatie Lora Logic speelt nog steeds sax bij Essential Logic en de dames van B-52’s en bijvoorbeeld ook die uit Martha and the Muffins spelen verschillende instrumenten. En toch. En toch, ondanks de fenomenale opkomst van de vrouw in de rock ‘n’ roll, moeten we concluderen dat de man het is die nog immer de rock-bizz regeert. Het wereldje van zaaleigenaars, managers, platendirecteuren en roadies bestaat nog steeds voornamelijk uit mannen. Of daar in de nabije toekomst verandering in zal komen mag Joost weten. De platenkopers zijn in ieder geval al zo “progressief” dat ze vrouwen waarderen om hun artistieke prestaties. Althans, ook om hun artistieke prestaties. In de platenbizz doen de vrouwen toch nog steeds voor spek en bonen mee. Ooit wel eens een dame gezien die de scepter zwaait bij een platenmaatschappij? In ieder geval zet zich in de rock ‘n’ roll zelf de huidige trend, waarin vrouwen meer en meer een belangrijke rol gaan spelen, voort.